Η υποχρέωση των ΟΤΑ προς αποζημίωση θεμελιώνεται στα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ, τα οποία ορίζουν ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δηµόσιο ενέχεται σε αποζημίωση εκτός αν η πράξη ή παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος …» και «οι διατάξεις … εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήµων και κοινοτήτων ή των άλλων προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους». Η παράνοµη παράλειψη έγκειται και στην παράβαση της διοικητικής υποχρέωσης επιµέλειας. Εκείνος που επιτρέπει να υπάρξει µια εστία διακινδύνευσης, στο πεδίο για το οποίο είναι υπεύθυνος, πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιµα μέσα ώστε να αποτρέψει τον κίνδυνο που μπορεί να επαπειλήσει τρίτους. Εάν δεν αποσοβήσει τον κίνδυνο, υποχρεούται να καλύψει τη ζηµία που αυτοί υπέστησαν. Για τις περιπτώσεις που αφορούν σε αποζημίωση για βλάβες που προκλήθηκαν από πλημμελή συντήρηση του οδοστρώματος – κρίσιµο είναι το αρ. 5 παρ. 3 Ν. 3155/1955 που προβλέπει ότι «αι ∆ηµοτικαί και Κοινοτικαί οδοί κατασκευάζονται ανακαινίζονται και συντηρούνται υπό των οικείων ∆ήµων και Κοινοτήτων». Σύµφωνα μάλιστα µε το αρ. 24 παρ. 1 εδ. α περ. ι) του ∆ΚΚ, «στην αρμοδιότητα των ∆ήµων και Κοινοτήτων ανήκουν ιδίως η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία … έργων δηµοτικής και κοινοτικής οδοποιίας». Η ευθύνη των ΟΤΑ Β΄ βαθµού θεμελιώνεται στα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ σε συνδυασµό µε το άρθρο 10 παρ. 1 και 2 του Π∆ 25/28 Νοεµβ. 1929, όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 1 Ν. 5527/1932 και το άρθρο 3 του Α.Ν. 1966/1939, καθώς και το άρθρο 5 παρ. 2 Ν. 3155/1955 που ορίζουν ότι, «αι επαρχιακαί οδοί κατασκευάζονται, ανακαινίζονται και συντηρούνται υπό των Ταµείων Οδοποιίας των Νοµών» και «συνιστώνται εις τας πρωτευούσας των νοµών… ειδικόν ταµείον επαρχιακής οδοποιίας…», «σκοπός των ταµείων τούτων είναι η δια των ιδίων πόρων κατασκευή και συντήρησις των εις την περιφέρειαν αυτών υπαγοµένων επαρχιακών οδών». Με την κατάργηση του Νοµαρχιακού Ταµείου (αριθµ. 103 ΚΝΑ) η αρµοδιότητα αυτή περιέρχεται στην αρµόδια κατά τόπο Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ζηµιογόνων γεγονότων η παράβαση της διοικητικής υποχρέωσης επιµέλειας θεµελιώνεται στη διάταξη του άρθρου 24 ∆ΚΚ σύµφωνα µε την οποία: «στην αρµοδιότητα των δήµων και των κοινοτήτων ανήκουν ιδίως α) η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία … συστηµάτων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης … χώρων πρασίνου … γ) η καθαριότητα και η διαχείριση των απορριµµάτων …». Η ευθύνη των άρθρων 105 και 106 ΕισΝΑΚ, αν και δεν αναφέρεται ρητώς, βρίσκει έρεισµα στο Σύνταγµα. Πηγάζει από την αρχή του Κράτους ∆ικαίου, ειδικότερη έκφανση του οποίου αποτελεί η αρχή της νοµιµότητας που πρέπει να διέπει τη δράση και τη λειτουργία όλων των οργάνων του ∆ηµοσίου και είναι ευθύνη αντικειµενική. Πρόκειται δηλαδή για ευθύνη που γεννάται ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή µη υπαιτιότητας του οργάνου του δηµοσίου η πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια του οποίου προκάλεσε τη ζηµία. Ο μηχανισµός της τίθεται σε κίνηση, εφόσον η δραστηριότητα που συνίσταται σε πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια, προέρχεται από όργανο του δηµοσίου ή ΝΠ∆∆, αναπτύσσεται στο πλαίσιο άσκησης δηµόσιας εξουσίας, παραβιάζει τη νοµιµότητα, χωρίς όµως αυτή η παρανοµία να συνίσταται σε παράβαση διάταξης που έχει τεθεί χάριν του γενικού συµφέροντος, προξενεί δε ζηµία, υπό την έννοια ότι υφίσταται αιτιώδης σύνδεσµος µεταξύ της παράνοµης πράξεως, παραλείψεως ή υλικής ενέργειας και της ζηµίας. Η ευθύνη των άρθρων 105 και 106 ΕισΝΑΚ «παρόλο ότι θεµελιώνεται σε διάταξη κωδικοποιήσεως του αστικού δικαίου, είναι δηµοσίου δικαίου, γιατί αναφέρεται στην άσκηση δηµόσιας εξουσίας, µε την ευρεία έννοια που αποδίδουν στον όρο αυτόν η θεωρία και η νοµολογία». Αυτό έχει ως συνέπεια «…ότι δεν επιτρέπεται … ο περιορισµός της ευθύνης σχετικά µε το µέγεθος της οφειλοµένης αποζηµίωσης, εκτός αν συντρέχουν ειδικές προϋποθέσεις οι οποίες δεν προσδίδουν στον περιορισµό αυτόν χαρακτήρα παράβασης της αρχής της ισότητας». Η ευθύνη κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ, αν και άµεση και κύρια, δεν είναι αποκλειστική, αφού παράλληλα ευθύνεται και το όργανο του δηµοσίου, η πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια του οποίου προκάλεσε τη ζηµία. Σύµφωνα µε τη νοµολογία, η ανωτέρω δηµοσίου δικαίου υποχρέωση εµφανίζεται αυτοτελής, υπό την έννοια ότι ο υπόχρεος φορέας δηµόσιας εξουσίας, χωρίς ρητή νοµοθετική πρόβλεψη, δεν µπορεί να αποποιηθεί την ευθύνη «χρεώνοντάς» την σε τρίτους. Έτσι, καθότι αφορά στον τοµέα που ενδιαφέρει το παρόν άρθρο, «… η ευθύνη του οικείου δήµου ή κοινότητος από πλημμελή συντήρηση των δηµοτικών και κοινοτικών οδών έναντι των προσώπων, που υφίστανται ζηµίες από τη χρήση των οδών αυτών εξαιτίας της πληµµελούς συντηρήσεώς τους, εξακολουθεί να υπάρχει και στην περίπτωση που η µέριµνα για τη συντήρηση των οδών αυτών έχει περιέλθει στο ∆ηµόσιο ή άλλο νοµικό πρόσωπο δηµοσίου δικαίου δυνάµει συµβάσεως ή άλλης σχέσεως των προσώπων αυτών µε τον οικείο δήµο ή κοινότητα ανεξάρτητα από το δικαίωµα αναγωγής του δήµου ή της κοινότητας που ενδεχομένως γεννάται κατά των εν λόγω προσώπων, στα οποία έχει περιέλθει κατά τα ανωτέρω η µέριµνα συντηρήσεως των δηµοτικών ή κοινοτικών οδών για λογαριασµό του οικείου δήµου ή κοινότητος».
ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ε. ΛΑΣΘΙΩΤΑΚΗΣ
Δικηγόρος Παρ’ Αρειω Πάγω
LLM ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
υ. Διδάκτωρ Νομικής
ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ Υπ. Δικαιοσύνης
Υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Δήμου Ωραιοκάστρου με την δημοτική παράταξη Αν.α.σ.α. και υποψήφιο Δήμαρχο τον Παντελή Σκαρλάτο.
G Lasth VOX 